Το χωριό μας

Σήμερα τα Νένητα είναι ένα από μεγαλύτερα χωριά της Χίου με πληθυσμό 1.180 κατοίκους με πλούσια κοινωνική και πολιτιστική δραστηριότητα. Παρά την έντονη μετακίνηση του πληθυσμού των χωριών προς την πόλη, φαινόμενο που παρατηρείται στα περισσότερα χωριά του νησιού μας, τα Νένητα παραμένουν ένα ζωντανό και πολυπληθές χωριό που χρόνο με το χρόνο αναβαθμίζεται.

Πρώτη αναφορά του χωριού υπό το όνομα “Νεώνητα” (υποστηρίζεται ότι η ονομασία του χωριού προέρχεται από την λέξη Νεόδμητα (νεοκατοικημένα) ή Νέα Νιάτα και με την πάροδο του χρόνου προέκυψαν τα Νένητα) αναφέρεται στο Χρυσόβουλο του Μιχαήλ Παλαιολόγου του 1258 το οποίο αναπροσδιορίζει την περιουσία της Ν. Μονής “Το εις τα Νένητα Μετόχιον της Πλουμαριωτίσης μετά της υπ’ αυτό αρόσιμου γης κ.τ.λ.”. Μετόχι της Ν. Μονής ήταν και η Κερά Βελίδαινα βυζαντινός ναός τον οποίο ανέσκαψε το 1914 ο Γ. Σωτησίου.
Υπολογίζεται ότι ήταν επτά οικισμοί: 1. Άκρια, 2. Γιοργιόνας (ή Παλαιά Χητά), 3. Γέρεια, 4. Παλιοκάστελο, 5. Μουγιαβλά, 6. Κώμα 7. Παλάτσια, οι οποίοι κατόπιν συνενώθηκαν λόγω του κινδύνου των πειρατών και η τελική μορφή του χωριού έγινε την εποχή των Γενουάτων από το 1240-1566.
Τα Νένητα πρέπει να είναι αρχαίος οικισμός. Η θεωρία αυτή ενισχύεται από τα αρχαία τοπωνύμια όπως: Αφροϊσι προφανώς ιερό της Αφροδίτης, Λύσια – Ιλίσσια, Γέρια – Ιέρια, Κάρυα δηλ. τόπος των Καρυών οι οποίοί ήταν από τους πρώτους οικιστές του νησιού αλλά προπάντων από όνομα Διεκόρια. Όπου χρησιμοποιούνταν η ονομασία αυτή υπήρχε ιερό των Διοσκούρων η λατρεία των οποίων από τη Λήμνο διαδόθηκε σε όλη την Ελλάδα.
Στη Χίο λατρευόταν ιδιαίτερα, αφού βρέθηκαν νομίσματα με την εικόνα τους. Όμως και στα Γρίδια πρέπει να υπήρξε μικρός οικισμός. Το όνομα δε σημαίνει μικρούς αγρούς αλλά μικρό χωριό.
Αρχαίος οικισμός πρέπει να υπήρχε και στον Μουγιαβλά όπου ευρίσκονται αρχαία ερείπια και από τον οποίο κατά τον Πασπάτη διαδόθηκε ο πετροπόλεμος που γινόταν μέχρι το 1929 ανάμεσα στους κατοίκους των Νενήτων και στους κατοίκους των τριών γειτονικών χωριών, Βουνό, Φλάτσια Κοινή. Ο πετροπόλεμος γινόταν Κυριακή, μετά τη δύση του ήλιου, και μόνο μια φορά κάθε δύο χρόνια.
Κατά τα άλλα, στο διάστημα αυτό των δύο χρόνων, ο κάμπος που χρησιμοποιείτο για πεδίο μάχη φυτευόταν με βαμβάκι. Νικούσαν αυτοί που έκαναν τους αντιπάλους τους να γυρίζουν πίσω στο χωριό τους. Οι Νικητές συνήθιζαν να πανηγυρίζουν με φωτιές που τις άναβαν από πριν σαν είδος κοροϊδίας. Από όλα τα ανδραγαθήματα σπουδαιότερο θεωρείτο να πάρουν κεραμίδια από τις στέγες των εχθρών. Τα Χωριά είχαν κτισθεί υπό μορφή φρουρίου. Τα σπίτια δηλ. της περιφέρειας ήταν το ένα ενωμένο με το άλλο ώστε να σχηματίζουν τείχος με δύο ή τρεις πόρτες εισόδου και εξόδου.
Στο κέντρο του χωριού υπήρχε πύργος στον οποίο κατέφευγαν οι κάτοικοι στις επιδρομές των πειρατών. Ο πύργος των Νενήτων στη θέση του σημερινού σχολείου αναφέρεται ως ο μεγαλύτερος της Χίου μαζί με του Πυργίου και της Σιδηρούντας, ο πύργος ήταν ψηλός και πλατύς 100 σπιθαμές με δεξαμενή νερού και μεγάλο καζάνι φαγητού. Με πυργόπουλα Ανατολικά – Δυτικά σε Βορρά και Νότο από ότι μας αναφέρει το 1656 Ολλανδός περιηγητής.
Τα Νένητα φυσικά ακολούθησαν τις τύχες του Νησιού, Βυζαντινοί, Γενοβέζοι, Τούρκοι. Η Διοίκηση των Γενουάτων μιας εμπορικής εταιρίας, υπήρξε σκληρή με οικονομική αφαίμαξη του χωριού αλλά είχε και καλές επιδράσεις με τη διάδοση των εσπεριδοειδών της μεταξουργίας και του ανώτερου τρόπου ζωής. Υπό τους Τούρκους, τα μαστιχοχώρια υπαγόταν σε ξεχωριστή Διοίκηση που έδρευε στην Καλαμωτή. Εκτός από τις 20.000 οκάδες μαστίχι που δινόταν στη Βαλιντέ Σουλτάνα, η υπόλοιπη παραγωγή δεν πουλιόταν ελεύθερα αλλά δινόταν στον Εμίνη σε τιμή που καθόριζε ο ίδιος. Το μέτρο καταργήθηκε το 1840 κατά την επίσκεψη του Αβδούλ Μεϊζίλ στη Χίο.Όλοι οι Καλλιεργούμενοι σχίνοι ανήκαν στον Σουλτάνο και δεν μπορούσαν να τους πωλήσουν παρεκτός και αν κατέβαλε ο αγοραστής το ποσό της μαστίχες στον Σουλτάνο. Συνήθως πουλούσαν την γη χωρίς τα δέντρα. Ο κεφαλικός φόρος διαιρείται σε τρεις τάξεις. Ο μεγαλύτερος είναι δέκα σκούδων και τριών παράδων, ο μέσος πέντε σκούδων και τριών παράδων, ο ελάχιστος δύο και ημίσεος σκούδων και τριών παράδων. Οι τρεις παράδες είναι δια τον εισπράκτορα τον χορηγούντα την εξόφληση. Οι γυναίκες και τα κοράσια δεν πλήρωναν κεφαλικό φόρο.
Το χωριό διοικούσαν οι Γέροντες δύο ή τρεις και οι προεστοί. Η διοίκηση ήταν αριστοκρατική. Δικαίωμα επικοινωνίας με την Τουρκική Διοίκηση είχαν μόνο οι δύο Βεϊλήδες που εκλέγονταν από Γεροντοσυμβούλια των χωριών. Αναφέρονται δε απ’όλους τους περιηγητές σαν ένα από τα πλουσιότερα και καθαρότερα χωριά της Χίου. Θεωρείται δε από τα πλέον πολιτισμένα. Μέσα στο χωριό υπήρχαν τριάντα εκκλησίες, με 40 ιερείς και δύο μοναστήρια. Του Αγ. Γεωργίου του Καταργού το αρχαιότερο μοναστήρι της Χίου και της Αγίας Φωτεινής. Το μοναστήρι του Αγ. Γεωργίου κτίσθηκε υπό του Ιουστινιανού, έλαβε δε το όνομα του από τους εκάστοτε νεοεκλεγμένους Γέροντες όπου εκεί μετά τον εκκλησιασμό (την Νέα Τρίτη του Πάσχα) και την περιφορά των εικόνων καταργούσαν όσα από τα θεσπίσματα και διατάξεις των προκάτοχων τους δεν τους έβρισκαν σύμφωνους. Ακόμα υπήρχε μια χωροεκκλησιά, η Παναγία της οποίας μετά τον σεισμό, διατηρήθηκε μόνο το ιερό. Εκτός του χωριού υπήρχαν τρία μοναστήρια, των Ταξιαρχών το μεγαλύτερο κτίσμα του Ιουστινιάνη το 1492, (ίσως αρχικά να ήταν καθολική μονή) του Αγίου Τρύφωνα, του 17ου αιώνα όπου σώζεται ένα μέρος του τείχους της ένα πανέμορφο τέμπλο και μέρος των αρχαίων κελιών. Και η μονή του Προφήτη Ηλία. Στην καταστροφή του 1822 εικάζεται ότι το χωριό κατασφαγιάστηκε και ότι πολλοί κάτοικοι έφυγαν, αφού το 1828 κατά την εκστρατεία του Φαβιέρου, η Δημογεροντία Χίου υπολογίζει τους κατοίκους σε 520 ενώ πριν είχε 2.000 με 2.500 κατοίκους πληρώνει για την εκστρατεία 1.500 γρόσια και δίνει 254 οκάδες παξιμάδι. Εκτός από τους Τούρκους, τα Νένητα υπέστησαν καταστροφή και από τους Σαμιώτες.
Τα Νένητα δοκιμάσθηκαν φοβερά το σεισμό του 1881. Σε 260 υπολογίζονται οι άνθρωποι που χάθηκαν κάτω από τα ερείπια. Το χωριό καταστράφηκε ολοκληρωτικά και ξαναχτίστηκε λίγο ανατολικότερα αντί να πάει στη Βοκαριά. Δεν θα επιχειρήσω να κάνω τον αναγνώστη μου να διατρέξει όλους τους άλλους τόπους της κεντρικής και νοτιοανατολικής Χίου. Ανάμεσα σ’αυτούς και την πόλη, οι επικοινωνία είναι εύκολη και τα ήθη επαναλαμβάνονται. Αν θέλει κανείς να έχει καινούργιες εντυπώσεις, πρέπει να πάει στα Νένητα. Είναι ένα καθαρό χωριό με φαρδιούς δρόμους, σπίτια αραιά και κομψά. Πήγα μια φορά να γυρέψω το γιο μου, μου διηγιόταν ένας γέρος με άσπρη γενειάδα, και δε μπόρεσα να μείνω εκεί΄με χτύπησαν όπως τους άλλους. Λένε πως η διοίκηση θέλησε μια μέρα να επέμβει κι έστειλε ιππείς, που τοποθετήθηκαν στη μέση του κάμπου. Ο τρόπος δεν ήταν καθόλου ενδεδειγμένος άρχισε η μάχη και οι ιππείς έφυγαν από τον κάμπο, έλεγαν οι χωρικοί.